Στα πλαίσια των τιμητικών εκδηλώσεων για το έτος «Στεφάνου Καραθεοδωρή», που οργανώνει για το 2017 ο Δήμος Ορεστιάδος, επί τη συμπληρώσει 150 από της εκδημίας του, το Σαββατοκύριακο 6 και 7 Μαΐου ε.ε., με την ευλογία της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου και σε συνεργασία με την Ρωμαίικη Κοινότητα Νεοχωρίου Βοσπόρου, διοργανώθηκαν εκεί, όπου και ο τάφος του Μεγάλου Ευεργέτου του Γένους και της Εκκλησίας, διήμερες εκδηλώσεις προς τιμήν του. Συνδέθηκαν οι εορτασμοί με τη μνήμη του Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου, που γεννήθηκε στο Νιχώρι του Βοσπόρου, και με τη συμπλήρωση των 180 ετών από της ανεγέρσεως του εκεί περικαλλούς Ιερού Ναού της Παναγίας της Κουμαριωτίσσης το έτος 1837.
Ο Στέφανος Καραθεοδωρή γεννήθηκε το 1789 στο Μποσνοχώρι της Αδριανούπολης, σημερινή Νέα Βύσσα Ορεστιάδος, και διετέλεσε προσωπικός ιατρός των Σουλτάνων Μαχμούτ και Μεδζήτ και της Υψηλής Πύλης. Από τη θέση αυτή ευεργέτησε πολλαπλώς το Γένος και την Εκκλησία αλλά και εξασφάλισε την Σουλτανική άδεια για την ανέγερση του Ναού της Παναγίας της Κουμαριώτισσας στο Νιχώρι του Βοσπόρου, την οποία ενίσχυσε και οικονομικά. Στους εορτασμούς στο Νιχώρι του Βοσπόρου προσήλθε ο Σεβ. Μητροπολίτης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου κ. Δαμασκηνός ηγούμενος ομίλου προσκυνητών από Ορεστιάδα και Νέα Βύσσα.
Με επίκεντρο του εορτασμού το Ναό της Παναγίας της Κουμαριώτισσας, την Κυριακή του Παραλύτου, ιερούργησε ο Σεβ. Μητροπολίτης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου κ. Δαμασκηνός, συμπροσευχομένης από του Ιερού Βήματος της Α.Θ.Π. Τον Σεβασμιώτατο προσφώνησε ο Σεβ. Μητροπολίτης Μυριοφύτου και Περιστάσεως κ. Ειρηναίος, Επόπτης των ενοριών του Βοσπόρου. Ο Σεβ. Μητροπολίτης Διδυμοτείχου στην αντιφώνησή του, μεταξύ άλλων, είπε· «Ιερό και επιβεβλημένο καθήκον μας ωδήγησε σήμερον υπό τους θόλους του Ιερού τούτου Ναού της Παναγίας της Κουμαριωτίσσης, εις το όμορφο Νιχώρι του Βοσπόρου, πρωτίστως δια να τιμήσωμε τον γενναίον μάρτυρα του Χριστού, τό γέννημα και το θρέμμα του Νεοχωρίου, τον Άγιον Θεόδωρον τον Βυζάντιον, ο οποίος τήν 17ην Φεβρουαρίου του έτους 1795 ακολουθώντας τα ίχνη του Εσταυρωμένου Κυρίου του προσδοκών ανάστασιν νεκρών και ζωήν τήν αιώνιον εμαρτύρησε εις την Μυτιλήνην.
Δεύτερον δια να εορτάσωμεν την συμπλήρωσιν 180 ετών από της ανεγέρσεως του περικαλλούς αυτού Ναού, ο οποίος αποτελεί το κόσμημα της ενταύθα Ρωμέϊκης Κοινότητος, αλλά και δια να προσευχηθώμεν δια τας ψυχάς των προσφιλών μας προγόνων, ιδρυτών, κτιτόρων, ευεργετών, ανακαινιστών καί συνδρομητών της Ιεράς Εκκλησίας ταύτης, οι οποίοι εγκατέλειψαν μεν τον μάταιον και φθαρτόν αυτόν κόσμον και ήδη αναπαύονται εν κόλποις Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ εις την αιώνιον και πραγματικήν ζωήν, όπου δεν υπάρχει πόνος, λύπη ή στεναγμός, παρίστανται όμως αοράτως μεταξύ ημών και περιΐπτανται. Σύροντες το παραπέτασμα του χρόνου βλέπωμεν ότι οι πρόγονοι ημών προ 180 ετών, κάτω υπό τάς γνωστάς αντιξόους συνθήκας, ωκοδόμησαν το περικαλλές τούτο οικοδόμημα, δια την ανέγερσιν, την αποπεράτωσιν και τον εξωραϊσμόν του οποίου προσέφερον ουχί μόνον το περίσσευμα ή το υστέρημά των αλλά και τον ίδιον τον εαυτόν τους, διακατεχόμενοι υπό αισθημάτων ιδιαιτέρας φροντίδος και ζήλου «διά τήν ευπρέπειαν του Οίκου του Θεού και του τόπου Σκηνώματος της δόξης Αυτού» (Ψαλμ. 25,8).
Μεταξύ αυτών εξέχουσαν θέσιν κατέχει το άξιον τέκνον της Θράκης, το οποίον ιδιαιτέρως σήμερον τιμάται, καθώς φέτος συμπληρούνται 150 έτη από της κοιμήσεώς του, ο Μέγας Ευεργέτης της Εκκλησίας και του Γένους Στέφανος Καραθεοδωρή, ο οποίος εγεννήθη μεν εις το Μποσνοχώρι, σημερινή Νέα Βύσσα, της Αδριανουπόλεως αναπαύεται δε το ιερόν λείψανό του εις τον περίβολον του Ιερού τούτου Ναού. Ούτος πολυτίμους προσέφερεν υπηρεσίας εις το Γένος και το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, ου μην αλλά και συνέβαλεν τά μέγιστα δια την ανέγερσιν του Ιερού τούτου Ναού.
Ο χρόνους και καιρούς εξουσιάζων Κύριος μας αξιώνει σήμερον να μετέχωμεν της τριπλής ταύτης χαράς και να συνεορτάζωμεν με τήν ενταύθα Ρωμέϊκη Κοινότητα, ευγενεί και φιλόφρονι προσκλήσει του Προέδρου της Άρχοντος Μεγάλου Χαρτοφύλακος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας κ. Παντ. Βίγκα καί του Ιερατικώς Προϊσταμένου της Αρχιμ. Αγαθαγγέλου Σίσκου, το ιστορικόν αυτό τρίπτυχον γεγονός, το οποίον συνάπτει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. Ένα γεγονός, το οποίον δια ημάς και τους χρόνους και τας περιστάσεις κατά τας οποίας διερχόμεθα, είναι πολυσήμαντον.
Φυλάσσοντες απαρασάλευτον την παρακαταθήκην των αγίων και σπουδαίων αυτών Ρωμιών συνεκεντρώθημεν, αδεία και ευλογία της Α.Θ.Π. ενώπιον του ιερού τούτου θυσιαστήριου εις λατρευτικήν σύναξιν καί σύροντες τό καταπέτασμα του χρόνου μελετώμεν το παρελθόν, το μακρινόν χθες, τό οποίο μας ωδήγησε εις το σήμερα, χωρίς να λησμονώμεν όμως ποτέ ότι ο Ιησούς Χριστός, χθές και σήμερον ο Αυτός και ότι ο Ίδιος κατευθύνει την ιστορίαν κατα τας ακαταλήπτους, εις την δικήν μας διάνοιαν, βουλάς Του. Διδασκόμεθα ωσαύτως από την πίστιν, την τόλμην, το ζήλον των προγόνων μας, ελάχιστον δείγμα των οποίων τυχάνει η προ 180 ετών, παρά τας αντιξοότητας και τα χαλάσματα των καιρών, ανέγερσις του «Δόξα και τιμή και ειρήνη οφείλεται παντί τω εργαζομένω το αγαθόν» κατά τον απόστολον Παύλον (Ρωμ. 2,10).
Δόξα και τιμή, λοιπόν, εις τους επιφανείς και αφανείς, τους επωνύμους και ανωνύμους εκείνους ορθοδόξους χριστιανούς, οι οποίοι κάτω από τας γνωστάς δεινάς περιστάσεις του Γένους μας και εις ημέρας χαλεπάς και γεμάτας από ένδειαν, πολλάκις υστερούμενοι, κακουχούμενοι και θλιβόμενοι, προσέφερον, ευεργέτησαν, επιτρόπευσαν, ανήγειραν και επροίκισαν τον Ναόν αυτόν, του οποίου κάθε πέτρα περικλείει και μίαν ιστορίαν, και ένα δάκρυ και έναν αναστεναγμόν εκείνων, οι οποίοι με τον οβολόν τους και με την προσωπικήν τους εργασίαν συνετέλεσαν εις την ανοικοδόμησίν του. Σ’ όλους αυτούς, τους πτωχούς και τους πλούσιους, τους καραβοκύρηδες και τους βαρκάδες, τους λογάδες και τους απλούς ψαράδες που εργάσθηκαν για το Ναό αυτό καταθέτουμε σήμερον την ευγνωμοσύνην μας. Η μνήμη τους παραμένει αιώνια εις τας καρδίας μας. Δόξα και τιμή επίσης οφείλεται και εις εκείνους, οι οποίοι εν συνεχεία παρέλαβαν από αυτούς την σκυτάλην και μέσα εις τό πέρασμα του χρόνου συνετήρησαν, επιδιώρθωσαν και εξωραϊσαν, μετά από καταστροφάς, και πάλιν ανήγειραν και παρέδωκαν τον Ναό εις τους συγχρόνους, ως Εκκλησίαν Θεού Ζώντος.
Όπως επίσης τιμή και έπαινος πρέπει και εις εκείνους, οι οποίοι «ποτέ απ’ το χρέος μη κινούντες», με θυσίας μεγάλας και ζήλον προς τα πάτρια, εργάζονται επ’ εσχάτων των ημερών μέχρι της σήμερον και κοπιάζουν δια να τον συντηρήσουν και να μην αφήσουν εμφανή τα ίχνη της φθοράς του πανδαμάτορος χρόνου και της εγκαταλείψεως, δια να χαρίζει ο Ναός ούτος εις στούς Ρωμιούς τῆς Πόλης, όπως η Κιβωτός του Νώε, προοπτικήν ζωης και ελπίδα.
Η ευλογημένη αυτή συγκυρία συνάπτει το χθές με το σήμερα. Μας τοποθετεί εις την θέσιν που μας ανήκει εις τήν διαδοχήν των γενεών αι οποίαι πέρασαν από της κτίσεως του Ναού. Διότι αι γενεαί είναι αλληλέγγυοι και κάθε μία έχει και οφείλει να προσφέρη την δικήν της υπαρξιακήν συμβολήν εις τήν ροήν της ιστορίας. Εμείς παραλάβομεν μία κληρονομία από τους πατέρας μας και οφείλαμε και οφείλουμε να την φυλάξουμε, οφείλαμε και οφείλουμε να την εμπλουτίσουμε. Χωρίς να αγωνιούμε δια το αύριον, μας αρκεί ο κόπος και η ταλαιπωρία της σήμερον. Το αύριον δεν εξουσιάζεται από εμάς, διότι καθ’ ολοκληρίαν ευρίσκεται εις τας χείρας του Κυρίου, του χθες και σήμερον και πάντοτε κυβερνώντος την ζωή μας και κατευθύνοντος την ιστορίαν. Και ας μη θέλουν να το παραδεχθούν οι ισχυροί της γης και οι σοφοί του αιώνος τούτου. Έρχεται όμως ώρα που συμβαίνουν γεγονότα που κρίνουν την ιστορίαν και τους υπολογισμούς των σοφών και τους ανατρέπουν.
Είναι από τα μυστήρια του Θεού, τα ανεξιχνίαστα, η παρουσία και η μαρτυρία της Ρωμιοσύνης εις τον ευαίσθητον αυτόν χώρον της Θράκης, όπου συναντώνται η Ανατολή με τη Δύση. Πάντοτε οι λίγοι ή οι πολλοί εφυλάξαν εδώ τήν ευθύνην. Αλλά και σήμερον το χρέος μας είναι εμείς οι λίγοι να φυλάξωμε τήν ευθύνην. Σήμερον τό χρέος μας είναι εμείς να συνεχίσωμε και, ει δυνατόν, να εμπλουτίσωμε αυτό το οποίον μας παρεδόθη. Και εδώ είναι η αξία μας, διότι σε κάθε γενεά ο Θεός επιφυλάσσει ένα ιδιαίτερο καθήκον. Δι’ ημάς τους σύγχρονους το καθήκον είναι να ανανεώνωμεν το λάδι εις την ακοίμητον κανδήλα, των ιερων Σκηνωμάτων του Γένους, δια να μην σβήση ποτέ! Δια να φωτίζη πάντα με το μελιχρόν και ιλαρόν φως της τας καρδίας των ανθρώπων όλου του κόσμου!
Συνδεδεμένη, λοιπόν, η δική μας γενεά με την γενεά εκείνων οι οποίοι έκτισαν τον Ναό αυτό συνεχίζει την ιστορία, συνεχίζει την παράδοσιν, συνεχίζει το καθήκον, όχι πλέον της ανεγέρσεως, αλλά της επιβίωσης, του Γένους μας, κατά τους δισέκτους χρόνους μας και τους επέκεινα. Η ευθύνη είναι μεγάλη, το χρέος βαρύ. Αλλά μέγας ο Θεός ημών. Και μάλιστα Θεός ο ποιών θαυμαστά και εξαίσια μόνος.
Κύριε εμείς οι λίγοι, αλλά αναρίθμητοι μπροστά στα μάτια Σου, μαζί μέ τά παρόντα σήμερα εδώ πνεύματα του αγίου μάρτυρος Θεοδώρου του Βυζαντίου, των μακαρίων κτιτόρων, ιδρυτών, ανακαινιστών και προαπελθόντων ενοριτών του ιερου τούτου Σκηνώματός Σου, εν οίς ιδιαιτέρως μνημονεύομεν του Μεγάλου Ευεργέτου Στεφάνου Καραθεοδωρή, είμεθα συγκεντρωμένοι εδώ, γύρω ἀπό τόν Πατριάρχην του Γένους μας και της καρδιάς μας, την γεμάτη από χρέος καί ευγνωμοσύνη στιγμή αυτή. Και κλίνουμε γόνυ ευλαβείας ενώπιόν Σου. Και είμεθα αποφασισμένοι να συνεχίσωμε τον αγώνα. Και δεν υπάρχει ανάγκη αποδείξεων για να πιστοποιήσωμε τήν απόφασίν μας αυτήν, διότι μέσα εις την σιωπήν μας θα ακούμε πάντα την φωνή των προγόνων μας να μας προτρέπη εις το καθήκον, εις τήν συνέχεια, εις τήν ελπίδα…
Παραδίδοντες, λοιπόν, εαυτούς και αλλήλους και όλη τήν ζωή μας εις τον χθες και σήμερον και πάντοτε προσκυνητόν Θεό μας, σε Σένα που εξουσιάζεις τους χρόνους και τους καιρούς και ετάζεις καρδίας και νεφρούς, Σε ικετεύωμε μη μας αφήσεις να πειρασθούμε περισσότερο απ’ ότι μποροῦμε να αντέξουμε. Εσύ είσαι η ελπίδα μας, η καταφυγή μας, η σκέπη μας. Σε Σένα την πάσαν ελπίδα της ζωής μας ανεθέμεθα. Φιλάνθρωπε Κύριε, δόξα Σοι».
Ακολούθησε Τρισάγιο στον τάφο του Μεγάλου Ευεργέτου από την Α.Θ.Π. και αποκαλυπτήρια προτομής του, στον αύλειο χώρο του Ναού. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια δεξίωσης, η χορωδία του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ορεστιάδος απέδωσε παραδοσιακά τραγούδια και το χορευτικό του Πολιτιστικού Συλλόγου Βύσσας «Στέφανος Καραθεοδωρή» χόρεψε παραδοσιακούς χορούς, αποσπώντας τον θαυμασμό των παρισταμένων.
Το εσπέρας του Σαββάτου στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου στο Νιχώρι πραγματοποιήθηκε Εσπερίδα, κατά την οποία, παρουσία την Α.Θ.Π. μίλησαν οι Δρ. Παύλος Πηλαβάκης με θέμα· «Μία ελληνική οικογένεια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία», ο Καθηγ. Στέφανος Γερουλάνος με θέμα· «Στέφανος Καραθεοδωρή, 150η επέτειος», ο Επίτιμος Πρόεδρος της Τουρκικής Εταιρείας Ιστορίας της Επιστήμης Ekmeleddin Mehmet Ihsanoglu με θέμα· «Ορθόδοξοι Ιατροί και Λόγιοι στην Οθωμανική Αυλή» και ο Πρέσβης ε.τ. και Ιστορικός Αλέξης Αλεξανδρής με θέμα· «Η νεο-φαναριώτικη ελληνική άνοδος στην Οθωμανική διπλωματία (1839-1912). Συνέχεια και αλλαγή».
Στις εορταστικές εκδηλώσεις παρέστησαν ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στην Πόλη, ο Δήμαρχος Ορεστιάδος Βασ. Μαυρίδης, συνοδευόμενος από τους Αντιδημάρχους Χρ. Ορμανλίδη, Ιω. Περιστεράκη, Στ. Μπαχτσεβανίδη και μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, ο Κοσμήτωρ της Σχολής Γεωπονίας και Δασοπονίας του Δ.Π.Θ. Καθηγητής Σπ. Κουτρούμπας, ο Αρχιερατικός Επίτροπος Ορεστιάδος Αρχιμ. Βαρ. Αστεριάδης, ο Πρόεδρος και μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Βύσσας ″Στ. Καραθεοδωρή″, ο Πρόεδρος και μέλη του Συλλόγου του Ιστορικοῦ και Λαογραφικού Μουσείου Ορεστιάδος και άλλοι επίσημοι από την Βασιλεύουσα.
