Επιμέλεια: Μαρία Αγαπάκη, Φωτογραφίες: Νίκος Χαλκιαδάκης
Ένα ωραίο ρεπορτάζ δημοσιεύει το site Νέα Κρήτη σχετικά με το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Γοργολαϊνη, το οποίο βρίσκεται κοντά στους οικισμούς των Κάτω και των Άνω Ασιτών στους ανατολικούς πρόποδες του Ψηλορείτη, σε απόσταση 24 χιλιομέτρων από το Ηράκλειο.Στην ευρύτερη περιοχή των Ασιτών συναντά κανείς πολλούς ιστορικούς ναούς, που οι ψαλμωδίες των ιερέων και των πιστών χάνονται στα βάθη των αιώνων.Στις Κάτω Ασίτες η εκκλησία της Παναγιάς είναι ηλικίας τουλάχιστον 800 ετών και ο περίβολος είναι όμορφος και προσεγμένος.
Το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Γοργολαϊνη
Το προσκύνημα σήμα κατατεθέν της περιοχής είναι η Μονή του Αγίου Γεωργίου Γοργολάϊνη στην περιοχή της Κάστελλας. Το μοναστήρι κουβαλά μια ιστορία αιώνων, συνυφασμένη με την ιστορία του νησιού. Άξιο αναφοράς είναι το παλιό ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο λαϊκής εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής του 19ου αιώνα.
Επί Τουρκοκρατίας η μονή καταστράφηκε τρεις φορές ως αντίποινο για το ρόλο της στις εξεγέρσεις κατά του οθωμανικού ζυγού και ξανακτίστηκε ισάριθμες φορές.
Η πρώτη κτίση του αναφέρεται σε ένα ενετικό έγγραφο του 1319 όπου ονομάζεται Άη Γιώργης ο Γοργός και λειτουργεί ως κοιμητήριο ξαναχτισμένο σε ερείπια προγενέστερου Ναού. Έγγραφα αναφέρουν ότι ο Αρχιερέας Σίλβεστρος εκμεταλλευόμενος και την παραχώρηση των προνομίων που έδιναν οι Ενετοί, προέβη σε κάποια ανοικοδόμηση, του Καθολικού στα 1319 -1320. Η Μονή επιβεβαιωμένα ανοικοδομήθηκε περίπου 300 χρόνια μετά την αρχική κτίση της, κάπου στα 1617.
Η ονομασία της Μονής ήταν τότε Άη Γιώργης ο Γοργολαΐνης, ή Βουρβουλολαΐνης. Το προσωνύμιο αυτό οφείλεται, όπως αναφέρεται σε νοταριακά έγγραφα των ετών 1629, έως και 1635, στη γρήγορη ροή του νερού στην πηγή της Μονής.
Οι παραδόσεις για το όνομα της Μονής
Υπάρχουν πολλές παραδόσεις σχετικά με την ονομασία της Μονής. Μια από αυτές τις παραδόσεις παρουσιάζεται στην αφήγηση της μακαριστής Γερόντισσας Συγκλητικής, η οποία υπήρξε η ψυχή της Μονής στα χρόνια 1958 -1978, στα οποία το μοναστήρι λειτούργησε ως γυναικείο. Αναφέρει η γερόντισσα στην κρητική ντοπιολαλιά:
“Δεν είχενε νερό παλιά στο Μοναστήρι. Μόνο ήντονε μια μ-πηγή πια πάνω από τον Κάστελλα κι επηγαίνανε κι επαίρνανε νερό οι καλόγεροι που εκαθούντανε εδώ. Μα τσι πια πολλές φορές ήτονε θολό. Εκατέβαινε πρέπει κιανά μιαρό, και το μαγάριζε.
Κείνες τσι μέρες ήτονε ερχόμενος ένας καλόγερος μουσαφίρης στο Μοναστήρι. Και σύμπτωση να διψά το βράδυ. Εγύρεψε νερό, και του ‘πανε συγνώμη γιατί δεν είχανε.
Κι ο Αρχοντάρης του ‘πενε: “Το πρωί, γέροντα, θα πάμε να δούμε, αν έχει νερό το πηγαδάκι, και αν είναι και καθαρό, θα φέρομε. Έπεσε διψασμένος να κοιμηθεί ο καλόγερος. Την νύχτα ήνοιξε η πόρτα, κι επρόβαλε ένας νέος ξανθός, και του ‘πενε: “Πάτερ, ήφερα νερό”. Κι εκράτειενε ένα λαϊνάκι, και του το ‘δωκε. Ευχαριστημένος ο καλόγερος ήπιε, κι εκοιμήθηκε. Εθάρργιε πως του το ‘πεψε ο ηγούμενος με κάνα καλογεροπαίδι, και του ‘πενε φχαριστώ πολύ του γούμενου το πρωί. Όχι, του ‘πενε, δε στόπεψα εγώ το λαΐνι. Κοιτάζουνε παραξενεμένοι, κι απορημένοι το λαΐνι, κι ήγραφε απάνω: “Άη Γιώργης ο Γοργολαΐνης”. Έτσα εγίνηκε το θαύμα. Ο ίδιος ο Άγιος έδωκε το όνομά ν-του στο Μοναστήρι”.
Η αποπεράτωση των εργασιών πρέπει να ολοκληρώθηκε γύρω στα 1627, ή τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος τους.
Το Μοναστήρι του Άη Γιώργη γρήγορα έγινε Κεφαλομονάστηρο στο Μαλεβίζι, και σε καιρούς δύσκολους για την Πατρίδα έδωσε τη δική του μαρτυρία στις μάχες για την απελευθέρωσή της.
Σύντομα έγινε καταφύγιο και ορμητήριο επαναστατών και χαΐνηδων στη διάρκεια τόσο της Επανάστασης του 1821, όσο και στη Μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866. Τον Αύγουστο του 1822 έγινε μάχη ανάμεσα σε 5.000 επαναστάτες και 22.000 Τούρκους.
Το 1830 ανοικοδομήθηκε από τον ηγούμενο Μεθόδιο και το μοχανό Νεόφυτο. Στις 19 Αυγούστου του 1866 ο Καπετάν Μιχάλης Κόρακας, γενικός Αρχηγός της μεγάλης Κρητικής Επανάστασης, έκανε το Μοναστήρι κέντρο και ορμητήριο του.
Μετά από μια μάχη ο Κόρακας οπισθοχώρησε και το Μοναστήρι κυριολεκτικά ισοπεδώθηκε. Παράλληλα, οι Τούρκοι έκαψαν και τα χωριά Πάνω και Κάτω Ασίτες.
Στα 1868 σε μια μάχη κοντά στο Μοναστήρι σκοτώθηκε σε ηλικία 75 ετών το πρωτοπαλίκαρο του Κόρακα, ο Καπετάν Φραγκιός Μαστραχάς, και ο τάφος του έγινε η αυλή της Μονής Γοργολαΐνι. Το όνομα της Μονής τότε ήταν Άη Γιώργης ο Γοργοελεήμονας.
Το συναντούμε στις αρχές του 20ου αιώνα να έχει στενές σχέσεις με την Ιερά Μονή της Παναγίας του Κουδουμά και τους Αγίους Παρθένιο και Ευμένιο. Οι σχέσεις αυτές διατηρήθηκαν έως και τις αρχές του Μεσοπολέμου όταν για κάποιους άγνωστους ακόμα λόγους η Μονή διαλύεται. Η μονή ήταν έρημη έως και τα νεότερα χρόνια κάπου στα 1957, όταν εμφανίζεται η μνημειώδης μορφή του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγενίου Ψαλιδάκη.
Και πάλι προβάλλει η παρουσία του Αγίου Γεωργίου ζωντανή και δημιουργική μέσα από τις παραδόσεις να φτιάχνει ο ίδιος το σπίτι του, όπως μαρτυρεί και πάλι η μακαριστή Γερόντισσα Συγκλητική: “Ήθελε ο Δεσπότης να σάξει από την αρχή το Μοναστήρι. Μα λεφτά δεν υπήρχανε. Και εκαθούντανε στο γραφείο ν-του στη Μητρόπολη συλλογισμένος. Κι εκειά που εσκεφτούντανε εμπήκε ξαφνικά ένας νέος ξανθός και τόνε ρώτηξε ιντά ‘χει. Σαν του ‘πενε, βγάνει ο νέος ένα σακουλάκι και του λέει: “Να, πάρε Δέσποτα, να ξεκινήσεις”. Ξανοίγει ο Δεσπότης, είχενε μέσα λίρες. Κι ο νέος εγίνηκε άφαντος. Ψάχνουνε, ψάχνουνε, κατέβηκε ο διάκος στην αυλή, πράμα δεν εφαινούντανε. Κι ετσά, πια ύστερα εκαταλάβανε πως ήτονε ο Άη Γιώργης”.
Στον περίβολο του μοναστηριού υπάρχει ενετική κρήνη του 1617, που αρχικά η διακόσμησή της περιλάμβανε ένα μαρμάρινο λιοντάρι, το οποίο όμως εκλάπη το 1990.
Στο 1960 στο μοναστήρι λειτούργησε κατασκήνωση που ονομάζεται Παιδούπολη. Μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1980 εκατοντάδες παιδιά φιλοξενήθηκαν εκεί και γαλουχήθηκαν με τα ορθόδοξα μηνύματα για την αγωγή και την φροντίδα για τον άνθρωπο.
Η Μονή του Αγίου Γεωργίου Γοργολαΐνη, όπως και τις περιόδους της Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας, έτσι και σήμερα λειτουργώντας ως ανδρικό μοναστήρι εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στην τόνωση του θρησκευτικού αισθήματος των Κρητικών. Λίγο πιο πάνω από την Μονή του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται η περιοχή της Κάστελλας. Εκεί βρίσκεται ένας επιβλητικός βράχος, όπου σύμφωνα με τις λαϊκές παραδόσεις υπάρχουν τα αποτυπώματα ενός θεριού, όπως περιγράφουν οι κάτοικοι της περιοχής.
Οι φυσικές ομορφιές της περιοχής
Οι φυσικές ομορφιές της περιοχής είναι πολλές. Μία από αυτές είναι το φαράγγι του Αγίου Αντωνίου. Από το φαράγγι περνάει το Ευρωπαϊκό Ορειβατικό Μονοπάτι Ε4 που οδηγεί στο καταφύγιο του Ορειβατικού Συλλόγου Ηρακλείου. Το καταφύγιο έχει φωλιάσει στη θέση “Πρίνος” σε υψόμετρο 1100 μέτρων , σε ένα σημείο κατάφυτο με πρίνους. Επιστρέφουμε και πάλι στο φαράγγι του Αγίου Αντωνίου και κάνουμε μια στάση στο Νυχτεριδόσπηλιο. Το σπήλαιο έχει βάθος 100 μέτρα και οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει και καταγράψει στην πανίδα του δύο προστατευόμενα είδη νυχτερίδων. Η περιοχή φημίζεται για να δεκάδες σπήλαια της. Πολλά από αυτά είναι επισκέψιμα και προσφέρονται για εξερεύνηση για τους τολμηρούς φυσιολάτρες.
Πηγή: http://www.neakriti.gr
