Η Αγία Ευφημία γεννήθηκε στη Χαλκηδόνα από τον πατέρα της Συγκλητικό Ψιλόφρων και την Θεοδωριανή ενώ έζησε και μαρτύρησε στα χρόνια του αυτοκράτορα Διοκλητιανού που όταν κίνησε μεγάλο διωγμό εναντίον των χριστιανών στην Ανατολή ήταν ηγεμόνας ο Πρίσκος με συνάρχοντα τον φιλόσοφο Απελλιανό, που ήτανε και ιερέας του θεού Άρη.
Όταν έφθασε η γιορτή του θεού τους, έστειλαν γράμματα και κήρυκες σε όλη την επαρχία της Χαλκηδόνας, προσκαλώντας όλους να γιορτάσουν ενώ όσοι δεν θα πήγαιναν στη Χαλκηδόνα, όπου ήταν ο ναός του Θεού τους, θα τιμωρούνταν με θάνατο.
Η Ευφημία αποφάσισε μαζί και με άλλους χριστιανούς να απέχει από τη γιορτή αυτή των ειδωλολατρών και έτσι συνελήφθη και φυλακίσθηκε.
Κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας της προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να πείσουν την Αγία να αρνηθεί την πίστη της και να ασπασθεί τα είδωλα και όταν συνειδητοποίησαν πως η ευφημία δεν επρόκειτο να αλλάξει την πίστη της, την βασάνισαν φριχτά.
Η Αγία δεν έπαθε τίποτε από τα βασανιστήρια και οι δήμιοι, την έριξαν σε άγρια θηρία, πέντε λιοντάρια και τρεις αρκούδες τα οποία αντί να της επιτεθούν, της φιλούσαν ευλαβικά τα πόδια όμως μία αρκούδα της δάγκωσε το σώμα, δεν σχηματίστηκε πληγή ούτε έτρεξε αίμα αλλά έτσι η αγία παρέδωσε το πνεύμα της στον Κύριο, και την ίδια στιγμή έγινε σεισμός που προκάλεσε αναστάτωση και οι γονείς της βρήκαν την ευκαιρία να πάρουν το σώμα της και να το θάψουν με τα χέρια τους κοντά στη Χαλκηδόνα.
Η αγία Ευφημία παρέδωσε το πνεύμα της στίς 16 Σεπτεμβρίου του 303 και την στιγμή εκείνη, φωνή ακούστηκε από τον ουρανό πού έλεγε: «Ἀνελθε πρός τόν στεφανοδότην ἡ τόν καλόν ἀγώνα ἀγωνισαμένη καί τόν δρόμον ἤδη τελέσασα, διά νά λάβης τούς μισθούς καί τάς ἀμοιβάς τῶν κόπων σου…» Ταυτόχρονα έγινε μεγάλος σεισμός και οι κάτοικοι φοβήθηκαν, έφευγαν έξω και βρήκαν την ευκαιρία οι γονείς της Αγίας, πήραν το μαρτυρικό σώμα της και το έθαψαν με τα χέρια τους σ’ ένα τόπο κοντά στην Χαλκηδόνα.
Το Θαύμα της Αγίας Ευφημίας
Αυτήν την ήμερα, στις 11 Ιουλίου, τιμάμε την ανάμνηση του θαύματος που έγινε από την αγία Ευφημία: κατά την εποχή των βασιλέων Μαρκιανού και της Πουλχερίας, συντάχθηκαν δύο τόμοι που περιείχαν τον όρο της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου, που έγινε στη Χαλκηδόνα το 451 παρουσία 630 Θεοφόρων Πατέρων και ήταν ένας των ορθοδόξων και ένας των Μονοφυσιτών.
Για να πάψει λοιπόν η έριδα μεταξύ των δύο πλευρών, αποφασίστηκε να τεθούν και οι δύο τόμοι μέσα στη λάρνακα του Σκηνώματος της αγίας Ευφημίας, για να φανεί ποιον από τους δύο θα δεχτεί η Αγία πράγμα που έκαναν και μετά την αποσφράγιση της λάρνακας, βρέθηκε ο μεν των αιρετικών τόμος στα πόδια της Αγίας πεταμένος, ο δε των ορθοδόξων στο στήθος της.
Η αγία Ευφημία άθλησε στις 16 Σεπτεμβρίου του 303 και το άφθαρτο Σκήνωμα της μεταφέρθηκε από τον τόπο της ταφής της αρχικά στο Ναό των Αγίων Αποστόλων.
Μετά την Άλωση της Πόλης στον Ναό της Παμμακαρίστου και αργότερα στο Φανάρι όπου στο δεξιό μέρος του ναού του Αγίου Γεωργίου έγινε παρεκκλήσι της Αγίας Ευφημίας, την εποχή του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Γρηγορίου.
Για την μεγάλη μάρτυρα Ευφημία ο Πατριάρχης Γαβριὴλ ο Γ´, σύμφωνα με «Απόδειξιν» που έστειλε στους χριστιανούς της Κωνσταντινούπολης στις 8 Ιουλίου του 1704 (κῶδιξ Δ’, ἔγγραφο 25 – 26) ορίζει: «ἵνα ἡ ἑορτὴ τῆς Ἁγίας Εὐφημίας τελεῖται ἐτησίως μετὰ πομπῆς ἐν τῷ Πατριαρχικῷ Ναῷ ἐν μέσῳ τιθεμένου τοῦ Ἱεροῦ λειψάνου της».
