Της Σοφίας – Χριστίνας Χρήστου
Παλιά παράδοση της Εκκλησίας μας είναι το πρόσφορο να ζυμώνεται στο σπίτι. Όχι μαζί με το συνηθισμένο ψωμί, αλλά χωριστά. Με ιδιαίτερη φροντίδα και προσευχή. Μόνο έτσι αυτό το μικρό υλικό δώρο γίνεται έκφραση της αγάπης μας προς τον Θεό.
Για να προσφέρουμε τα δώρα μας στον Θεό και να γίνουν αποδεκτά από Αυτόν, πρέπει να πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις, όπως η προσφορά της καρδιάς, δηλαδή η καθαρή καρδιά, γεμάτη αγάπη και καλοσύνη προς όλους.
Το πρόσφορο είναι, όπως λέει και η λέξη, μια προσφορά που δίνεται από τους ευλαβείς πιστούς με σκοπό να αποτελέσει το σώμα του Χριστού.
Το πρόσφορο το ζυμώνουμε και το προσφέρουμε στην Εκκλησία για να χρησιμοποιηθεί στην τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Για αυτό και σε μερικά μέρη της πατρίδας μας το ονομάζουν λειτουργιά.
Συνήθως, γίνεται δύο φορές τον χρόνο, στη γιορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, στις 14 Σεπτεμβρίου, και την Γ΄ Κυριακή των Νηστειών, δηλαδή της Σταυροπροσκυνήσεως.
Το πρόσφορο έχει στη μέση μια στρογγυλή σφραγίδα, που χρησιμοποιείται στη Θεία Ευχαριστία. Το υπόλοιπο διανέμεται στους πιστούς ως αντίδωρο.
Στο κέντρο της σφραγίδας υπάρχουν τα αρχικά γράμμα ΙC ΧΡ ΝΙ ΚΑ. Το στρογγυλό σχέδιο του πρόσφορου συμβολίζει την κοιλία της Παρθένου.
Το σχέδιο του πρόσφορου περιέχει, επίσης, τη μερίδα της Παναγίας, με τα γράμματα Μ και Θ (Μήτηρ Θεού).
«Μαθαίνω να ζυμώνω πρόσφορο»
Σεμινάριο με γενικό θέμα «Μαθαίνω να ζυμώνω πρόσφορο» πραγματοποιήθηκε στην Ενορία Παναγίας Δεσποίνης Λαμίας και η προσέλευση των ευλαβών γυναικών της πόλης που πήγαν για να ενημερωθούν για αυτό το σημαντικό θέμα, που αφορά την τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, ήταν μεγάλη.
Στην εκδήλωση μίλησε ο εφημέριος της ενορίας, πρωτοπρέσβυτερος Αλέξανδρος Κουτσοράκης, ο οποίος αναφέρθηκε στο ιστορικό του θέματος, ενώ την όλη διαδικασία παρασκευής ανέλυσε η κατηχήτρια Ευαγγελία Μπούμπουλου-Γιαννακούρα, την οποία έμαθε από τη μητέρα της, που δεν είναι πια στη ζωή.
Γιατί φτιάχνει πρόσφορο; «Είναι το δώρο που πηγαίνουμε στον Κύριο και ευλογία μεγάλη για αυτόν που θα το πάει. Προσφέροντας, το ψωμί και το κρασί γίνονται σώμα και αίμα Χριστού και αντίδωρο για τους πιστούς».
Όσο για το πόσο καιρό θα ζυμώνει, απαντά η ίδια: «Μακάρι να με αξιώνει ο Θεός να ζυμώνω όσο ζω!».
Η λειτουργιά δεν είναι ένα απλό αρτοσκεύασμα και για αυτό απαιτεί ιδιαίτερη προετοιμασία, την οποία και περιγράφει αναλυτικά η κυρία Ευαγγελία στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας».
Τρόπος παρασκευής
Για να γίνει το πρόσφορο δεκτό από τον Κύριο, πρέπει να έχουμε καθαρότητα ψυχής και σώματος και εγκράτεια. Πρώτα από όλα, πρέπει να πούμε ότι είναι ιδιαίτερης σημασίας η προετοιμασία του χώρου στον οποίο θα παρασκευάσουμε το πρόσφορο. Φροντίζουμε να είναι καθαρός και τακτοποιημένος. Επίσης, τα σκεύη που θα χρησιμοποιήσουμε για τον σκοπό αυτό πρέπει να είναι καθαρά και να χρησιμοποιούνται μόνο για το ζύμωμα του πρόσφορου και για καμία άλλη οικιακή εργασία.
Πριν ζυμώσουμε, θυμιατίζουμε πρώτα τον χώρο με πολλή ευλάβεια και προσοχή. Και ενώ τα χέρια δουλεύουν, το στόμα και ο νους, όσο γίνεται, ασχολούνται με την προσευχή.
Μέσα σε λεκάνη ρίχνουμε το αλεύρι. Στο κέντρο του αλευριού κάνουμε μια μικρή λακκούβα και ρίχνουμε το προζύμι και το ανάλογο αλάτι. Αρχίζουμε να ζυμώνουμε πολύ καλά με τις γροθιές μας. Ζυμώνουμε συνεχώς μέχρι η ζύμη να γίνει λεία σαν μάρμαρο. Η ζύμη πρέπει να είναι σκληρή και να μπαίνει μέσα το δάχτυλο και να μην κολλάει.
Όταν τελειώσει το πλάσιμο, κρατάμε ένα μικρό κομμάτι, που θα το χρησιμοποιήσουμε ως προζύμι στο επόμενο ζύμωμα. Μετά ξαναδουλεύουμε τη ζύμη πάρα πολύ καλά, στρογγυλεύοντάς τη σαν μπάλα. Την τοποθετούμε στο αριστερό μας χέρι και με το δεξί τη «χαϊδεύουμε», θα μπορούσαμε να πούμε, για να γίνει η επιφάνειά της πολύ στιλπνή.
Κατόπιν, παίρνουμε ένα ταψάκι 20 εκ. και στάζουμε μέσα μία σταγόνα λάδι, την οποία απλώνουμε καλά με χαρτοπετσέτα στον πάτο και στη γύρω επιφάνεια, ή ζεσταίνουμε το ταψάκι και το αλείφουμε με καθαρό κερί. Τα κάνουμε αυτά για να μην κολλάει μετά η λειτουργιά.
Το σφράγισμα
Τοποθετούμε στο κέντρο του ταψιού τη λειτουργιά, με τη στιλπνή επιφάνεια προς τα πάνω. Παίρνουμε το σφραγίδι, σταυρώνουμε με αυτό τη λειτουργιά και μετά «πατάμε» με δύναμη, να μπει βαθιά μέσα στο ζυμάρι. Το τραβάμε προς τα πάνω με προσοχή. Σε αυτό το σημείο πρέπει να πούμε πως, αν ζυμωθούν δύο λειτουργιές, μέχρι να ζυμωθεί και η δεύτερη, η πρώτη πρέπει να μείνει σκεπασμένη με πετσέτα και νάιλον, για να μην πιάσει το ζυμάρι κρούστα, η οποία θα δυσκολέψει το ζύμωμα. Το ίδιο και στο σφράγισμα. Μέχρι να σφραγιστεί και η δεύτερη λειτουργιά, η πρώτη που σφραγίστηκε μένει σκεπασμένη.
Το φούσκωμα
Αφού σφραγίσουμε τη λειτουργιά, σκεπάζουμε το ταψάκι με μια λεκανίτσα και από πάνω με μια καθαρή πετσέτα, με ένα νάιλον και μια κουβέρτα και την αφήνουμε 1 με 1,5 ώρα ή και περισσότερο (2 και 3 ώρες), ανάλογα με τον χώρο και την εποχή, για να γίνει. Καταλαβαίνουμε ότι έγινε, αν, πατώντας τη με το δάκτυλο, σχηματίζει το ζυμάρι μια βούλα και αμέσως, σαν ελαστικό, αυτό επανέρχεται στη θέση του. Αφού γίνει κι αυτό, τρυπάμε το πρόσφορο με μια λεπτή οδοντογλυφίδα. Προσοχή, να μην τρυπήσει κοντά στον αμνό, αλλά έξω, που είναι κάτι σχέδια σαν ακτίνες.
Το ψήσιμο
Ανάβουμε τον φούρνο στους 200 βαθμούς Κελσίου (ανάλογα με τον φούρνο) και βάζουμε μέσα τη λειτουργιά. Κατεβάζουμε τη θερμοκρασία στους 160 βαθμούς και αφήνουμε το πρόσφορο για 1 ώρα. Στη συνέχεια, βγάζουμε τη λειτουργιά, την τοποθετούμε σε καθαρή πετσέτα και τη βάζουμε σε νάιλον για να διατηρηθεί μαλακή.
Φυσικά, όλα χρειάζονται προσπάθεια και προσωπική πείρα. Σας εύχομαι να έχετε την ευλογία του Θεού στην προσπάθειά σας, που σίγουρα θα σας ανταμείψει με τη χαρά ότι γίνεστε συμμέτοχοι στο μεγάλο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
Προσευχή κατά την παρασκευή
Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν.
Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς (εκ. γ΄).
Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Παναγία Τριάς, ελέησον ημάς. Κύριε, ιλάσθητι ταις αμαρτίαις ημών. Δέσποτα, συγχώρησον τας ανομίας ημίν. Άγιε, επίσκεψαι και ίασαι τας ασθενείας ημών, ένεκεν του ονόματός Σου.
Κύριε, ελέησον, Κύριε, ελέησον, Κύριε, ελέησον.
Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Πάτερ ημών, ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το όνομά Σου. Ελθέτω η βασιλεία Σου. Γενηθήτω το θέλημά Σου, ως εν ουρανώ και επί της γης. Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον. Και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών. Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού.
Ότι σου εστίν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Ευχή
Κύριε, σε ευχαριστώ για αυτήν την άγια ώρα, που με τα αμαρτωλά μου χέρια με αξιώνεις να ζυμώνω τα Πανάχραντα Δώρα της αγάπης Σου. Και σε παρακαλώ να τα δεχθής όπως εδέχθης τη θυσία του Άβελ, τη δοξολογία των Ποιμένων, τα δώρα των Μάγων, τα δάκρυα του Πέτρου, και του Ληστού την μετάνοιαν. Και ας με αξιώνεις να Σου τα προσφέρω πάντοτε ευσυνείδητα. Αμήν.
Δι᾿ ευχών των Αγίων Πατέρων ημών, Κύριε Ιησού Χριστέ, ο Θεός ημών, ελέησον ημάς. Αμήν.
Σκεύη που χρειαζόμαστε
1 μεγάλο μπολ με καπάκι για το αλεύρι
1 κόσκινο
1 ξύλινη σφραγίδα
1-2 στρογγυλά ταψιά, διαμέτρου 18-22 εκ.
1 λεκανάκι της κουζίνας για το ζύμωμα
Κερί καθαρό για το άλειμμα του ταψιού
1 μπολ ανοιχτό για το προζύμι
1 μπολ με καπάκι για την αποθήκευση του προζυμιού για την επόμενη χρήση
1-2 πετσέτες κουζίνας για να σκεπάσετε τη ζύμη
1-2 λευκά πανιά για να τυλίξετε το ψημένο πρόσφορο
Το λιβανιστήρι και ένα κεράκι που όσο ζυμώνουμε θα είναι αναμμένα.
Υλικά
500 γρ. αλεύρι σκληρό
250 γρ. προζύμι
1/2 κουτ. γλ. αλάτι
