Tου Ιωσήφ Κόκκινου
H μονή βρίσκεται περίπου δύο χιλιόμετρα από το χωριό Καναλάκι της Πρέβεζας. Εκκλησιαστικά ανήκει στην μητρόπολη Παραμυθίας και έχει γίνει γνωστό σε όλη την Ελλάδα γιατί εδώ υπάρχει ο τάφος της αγίας Παρασκευής. Είναι ενεργό γυναικείο μοναστήρι που διακρίνεται για την ευγένεια και την φιλοξενία των μοναχών. Είναι κτισμένο στη νότια όχθη της αποξηραμένης λίμνης της Αχερουσίας. Εδώ, σύμφωνα με την παράδοση, αποκεφαλίστηκε η αγία Παρασκευή από τους Ρωμαίους επί αυτοκράτορος Αντωνίου Πίου.
Την περίοδο των διωγμών οι Ρωμαίοι στρατιώτες την συνέλαβαν στην περιοχή και την αποκεφάλισαν. Η παράδοση εδώ ξεφεύγει από τα όρια της φαντασίας, όμως είναι τέτοια η λατρεία των κατοίκων που όλα “μοιάζουν αληθινά, και ας μην είναι”.
Κατά τον Κ. Δεσπότη “Η αγία Παρασκευή ήταν αυτή η οποία πολλούς Ελληνας επέστρεψε «εις την θεογνωσίαν» αν και δεν αναφέρεται στο μαρτυρολόγιο της καθολικής Εκκλησίας”.
Για το πότε κτίστηκε η μονή δεν υπάρχουν στοιχεία. Τα μόνα στοιχεία που υπάρχουν είναι ότι η αγιογράφηση του ναού έγινε το 1883.
Η μονή ήταν από τις πλέον πλούσιες και όπως αναφέρει ο Μουσελίμης μέχρι το 1913 είχε πολλούς υποτακτικούς και σχολαρχείο. Τα ετήσια έσοδα έφταναν τις 2000 γρόσια, όμως η περιουσία της σταδιακά μετά το 1913 απαλλοτριώθηκε.
Για ένα μεγάλο διάστημα είχε εγκαταλειφθεί και το 1975 έγινε πάλι ενεργό μοναστήρι με λίγες καλόγριες· επίσης πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου.
Ο Σπύρος Μουσελίμης γράφει για την στιγμή του αποκεφαλισμού: “Τον καιρό του διωγμού, λέει η παράδοση, την πήραν την αγία ξηστρώνοντας, πάρ΄ τη εδώ, πάρ’ τ εκεί οι Ρωμαίοι στρατιώτες, κι ετοιμάστηκαν ως που την έφτακαν στην άκρη της Αχερουσίας Λίμνης. Με το που ζύγωσαν οι στρατιώτες κι ετοιμάστηκαν να τη σφάξουν, αρπάχτηκε εκείνη απ΄ ένα κιόνι που έτυχε μπροστά της. Η πέτρα μαλάκωσε κι έγινε χλωρό τυρί από την τσαντίλα. Οι κόρφοι της και τα δάκτυλα των χεριών μπήκαν στο λιθάρι όπου φαίνονται και σήμερα τα σημάδια. Το κορμί έπεσε σε σχισματιά της γης που έλαχε στη ρίζα του λιθαριού και το κεφάλι πέταξε στη Ρώμη στους γονέους της, αφού σταμάτησε για λίγο στη Σπλάτζα, στη θέση που κτίστηκε αργότερα η Αγία Ελένη. Το αίμα καθώς έσταζε στο δρόμο από το κεφάλι, πάγωσε και στη στεριά και στη θάλασσα, κι οι γονέοι της πήραν από το αίμα κι ήρθαν στο μέρος που τη σκότωσαν. Το κορμί τό ’θαψαν οι χριστιανοί. Το κεφάλι που γύρισε αργότερα, έμεινε άθαφτο κι όταν έχτισαν την εκκλησία τό ’βαλαν στον τοίχο που φαίνεται και σήμερα γιατί είν’ απ΄ έξω”.
