1
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν δεινός θεολόγος και διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος. Γεννήθηκε το 1296 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη. Κατά το πρώτο μισό του 14ου αιώνα ήταν στην αυτοκρατορική αυλή της Κωνσταντινούπολης, απ’ όπου και αποσύρθηκε στο Άγιο Όρος, χάριν ησυχότερης ζωής, και αφιερώθηκε στην ηθική του τελειοποίηση και σε διάφορες μελέτες. Ειδικές αναφορές έκανε για εκείνους που δυσανασχετούν για τις δυσκολίες που συναντούν.
- Το από τη φύση του κακό, δηλαδή η αμαρτία, έχει από εμάς τους ίδιους την αρχή. Το σχετικό, όμως, με την αίσθησή μας κακό, δηλαδή το οδυνηρό και επίπονο, θα μπορούσε να γίνει και από τον Θεό, που σαν ιατρός συγκρατεί μέσω αυτού και θεραπεύει το αληθινά κακό και, όταν αυτοί που αμάρτησαν είναι θεραπεύσιμοι, προσφέρει τις παντός είδους φροντίδες, ενώ, όταν είναι αθεράπευτοι, τους παίρνει και από τη ζωή ακόμη για τη σωτηρία των άλλων. Για τις υπόλοιπες, όμως, συμφορές εμείς είμαστε αίτιοι, καθιστώντας τους εαυτούς μας άξιους για καυτήρες, ενώ εκείνος και έτσι είναι ευεργέτης και σωτήρας ως καθαιρέτης του πραγματικά κακού.
- Επειδή τέτοιοι είμαστε σχεδόν όλοι και χρειαζόμαστε κοινωφελή διδασκαλία και συμβουλή, θα εκθέσομε τώρα τους λόγους προς εσάς κυρίως από τους λόγους του Θεού, ώστε, αφού αντιληφθείτε ότι αίτιο της παγκόσμιας επιβολής των κακών είναι η αμαρτία, ας εγκαταλείψομε τη γνώμη μας, που αγαπά την αμαρτία, και ας μετατρέψομε τους εαυτούς μας προς καθετί θεάρεστο, και έτσι, εξιλεώνοντας και λατρεύοντας το Θείο με έργα αρετής, ας μετατρέψομε σε έλεος την εναντίον μας οργή του Κυρίου.
- Λέγει ο Κύριος «επιστρέψατε και θα επιστρέψω σε σας». Και θα επιστρέψεις προς τον Κύριο τον Θεό σου και θα ακούσεις τη φωνή του. Γιατί ο Κύριος ο Θεός σου είναι Θεός σπλαχνικός και δεν θα σε εγκαταλείψει και δεν θα σε αφανίσει, αλλά θα βρεις βοηθό τον Κύριο τον Θεό σου και θα τον ζητήσεις με όλη την καρδιά σου και με όλη την ψυχή σου στη θλίψη σου. Θα θλιβείς, όμως, αν πεισθείς στις γνώμες μου, όχι μόνο γιατί πάσχεις, αλλά και γιατί παρέβλεψες τις εντολές του Κυρίου και δεν φύλαξες τα προστάγματά του, γι’ αυτό και παραδόθηκες στις αθεράπευτες συμφορές, και μέσα στις θλίψεις σου θα ζητήσεις την απαλλαγή από τα κακά, και θα υποσχεθείς τη φύλαξη των εντολών, και θ’ αποδείξεις με έργα πραγματοποιημένη την υπόσχεση, για να επιτύχεις αποτελεσματικά τη θεία βοήθεια.
- Και ποιες είναι οι τιμωρίες αυτών που παραβαίνουν τα παραγγέλματα της αγνοίας; Δεν είναι ο θάνατος το επιτίμιο γι’ αυτά; Γιατί λέγει «δεν θα υπάρξει πόρνη ανάμεσα στις θυγατέρες του Ισραήλ και δεν θα υπάρξει πόρνος από τους υιούς του Ισραήλ»·και «βεβηλώθηκε», λέγει, «ο λαός με την εκπόρνευση», και «πέθαναν με την πληγή εικοσιτέσσερις χιλιάδες», και, αν δεν σηκωνόταν ο Φινεές, ο υιός του Ελεάζαρ, από ζήλο να θανατώσει επ’ αυτοφώρω εκείνον που διέπραττε την πορνεία μαζί με την πορνευόμενη, διαπερνώντας τους με το δόρυ με ένα κτύπημα, όλοι θα αφανίζονταν και θα τιμωρούνταν και οι αθώοι ως ένοχοι, γιατί δεν τιμωρούσαν την παρανομία. Γι’ αυτό και έλεγε προς τον Μωυσή ο Θεός: «Ο Φινεές κατέπαυσε τον θυμό μου και δεν αφάνισα από τον ζήλο μου τους υιούς Ισραήλ».
- Ένα φάρμακο υπάρχει που έχει βρεθεί από τη σοφία και χάρη του μόνου Θεού και Σωτήρα Χριστού, το να θανατώσουμε τους εαυτούς μας ως προς την αμαρτία με τη μετάνοια και έτσι, αφού αποδώσομε μόνοι μας το χρέος στις αποφάσεις βάσει του νόμου, να ντυθούμε με την αρετή τον στο όνομα του Χριστού νέον άνθρωπο και με αυτόν τον τρόπο να ελευθερωθούμε από τον νόμο, ζώντας σύμφωνα με τον Χριστό που πρόσφερε τον εαυτό του λύτρο για χάρη μας.
- Εκείνοι που καθιστούν το δοχείο του θείου φωτός δοχείο αισχρής και πραγματικά σκοτεινής ηδονής και με την εμπαθή συγκατάθεση αποδεικνύουν τον θεόκτιστο ναό του Θεού διαμονή δαιμόνων και πραγματικό ειδώλειο, ποια υπερβολή ατοπημάτων παρέλειψαν, ώστε να επονομασθούν από το αισχρότερο των αμαρτημάτων, τη μοιχεία; Αν είμαστε όλοι συζευμένοι μ’ ένα άνδρα, με τον μόνο νυμφίο Χριστό, όπως βροντοφωνάζει ο Παύλος, και γίναμε μαζί του ένα πνεύμα, προσκολλημένοι στη θεότητα εκείνου με το νοερό της ψυχής, και είμαστε μέλη του αόρατα συμφυτρωμένοι με αυτόν, αυτός που την ένωση αυτήν τη μίανε με τη συγκατάθεση της πορνείας, άραγε δεν σου φαίνεται ότι έχει καταντήσει να είναι και να καλείται ολοκληρωμένος μοιχός ή, καλύτερα, είναι και κάτι περισσότερο και πολύ χειρότερο από μοιχό, επειδή διέλυσε θεία απαθή συνύπαρξη με τον Θεό;
- Σχεδόν σε τίποτε άλλο δεν ευδοκιμούμε, παρά στη φθορά ο ένας εναντίον του άλλου, και στην κακομεταχείριση των κατωτέρων· σχεδόν όλος ο κόσμος έγινε (αλίμονο!) παρανάλωμα της μεταξύ μας μάχης και αν για λίγο υποκριθούμε την φαινομενική αναμεταξύ μας ειρήνη, οι δυνάστες αυξάνομε περισσότερο τη βία εναντίον των φτωχών, επιβάλλοντας βαρύτερη φορολογία στους χειρωνακτικά εργαζομένους. Ποιος στρατιώτης αρκείται τώρα στον μισθό του; Ποιος άρχοντας δεν καμαρώνει για τις αρπαγές; Οι σκυλοτρόφοι και οι χοιροβοσκοί, σαν άγριοι χοίροι και αιμοβόροι σκύλοι, διασπαράσσουν την περιουσία των απροστάτευτων. Γι’ αυτό κραυγάζουν εναντίον όλων σας οι φτωχοί, εναντίον των ηγετών, των έπειτα από αυτούς, των στρατιωτικών, των υπηρετών τους, μη υποφέροντας την ανηλεή και μισάνθρωπη συμπεριφορά των φορολόγων και τη συνεχή βία και αδικία από όσους από σας είσθε δυνατότεροι πάνω στη γη ήδη έφθασε και μέχρι τους μοναχούς το ρεύμα της ξεχυνόμενης ορμητικά αδικίας.
- Επειδή τιμωρεί με ευσπλαχνία, οπωσδήποτε αναμένοντας την επιστροφή μας, τώρα λοιπόν κι εμείς, νουθετούμενοι μετά το πάθημά μας, ας επιστρέψομε προς αυτόν και, απορρίπτοντας τα έργα του σκότους, όλοι ας γίνομε του φωτός, ας αγαπήσομε ο ένας τον άλλο και με τα έργα ας δείξουμε την απαλλαγμένη από υποκρισία αγάπη μας, ώστε και η αγάπη του Θεού να παραμείνει σε μας δοξαζόμενη έμπρακτα απέναντι σε όλα τα έθνη που μας πολεμούν. Ας παύσομε να επιθυμεί ο καθένας τα του πλησίον, ώστε έτσι, απέχοντας από κάθε αδικία, να βρούμε βοηθό τη δικαιοσύνη του Θεού, που θα θέσει κάτω από τα πόδια μας τους ασεβείς και θα κάνει δικά μας τα κτήματα εκείνων. Ας σταματήσομε τους φρικωδέστατους όρκους, με τους οποίους, ενώ νομίζομε ότι επιβεβαιώνομε τις πράξεις μας, αθετούμε τον θείο όρο, γι’ αυτό και συνεχώς αποτυγχάνουμε, γιατί διώχνομε την από τον Θεό ασφάλειά μας. Ας μετατρέψουμε τον βίο προς το θεοφιλέστερο και σωφρονέστερο, ώστε ο πατέρας της αγνείας Θεός να μας αγαπά σαν παιδιά του και να μας φέρει επάνω από κάθε λέπρα και φθορά, συμπράττοντας σε όλα με μας και πολεμώντας μαζί μας εκείνους που μας πολεμούν. Ας ρυθμίσουμε κάθε έργο και λόγο και διανόημά μας σύμφωνο προς τη θεία αρέσκεια και, αφού έτσι επιστρέψουμε ως προς όλα καθαροί, ας πέσουμε γονατιστοί και ας κλάψουμε μπροστά στον Κύριο τον Θεό μας, ζητώντας τη συγχώρηση των αμαρτημάτων μας.
- Έτσι και αυτός (ο Θεός), αφού επιστρέψει, θα μας καθαρίσει από κάθε αμαρτία και, αφού μας λευκάνει σαν το χιόνι και μας καταστήσει λαμπρότερους από το χρυσάφι, θα μας δοξάσει μαζί με τον εαυτό του στους ατελείωτους αιώνες. Μας έδειξε με πολλούς τρόπους τη φιλανθρωπία του, με την παραβολή του ασώτου, με τη συμπάθεια προς τον ταπεινωθέντα τελώνη, με τη φροντίδα προς το πλανημένο, όπως εμείς, πρόβατο. Μας έδειξε έμπρακτα το απερίγραπτο της συμπάθειας με τον ληστή που σταυρώθηκε και βασίλευσε μαζί του, με τον Μανασσή που έζησε παρανομώτατα ανάμεσα στους βασιλείς και έπειτα μετανόησε και έγινε δεκτός με την ευσπλαχνία που έδειξε στους Νινευίτες συγχωρώντας πολλών ετών πλήθος αμαρτημάτων για τριήμερη μετάνοια. Αυτός (πω, πω, τι απερίγραπτο μέγεθος αγαθότητας!), αφού έκλινε τους ουρανούς, κατέβηκε για μας και έκανε τον εαυτό του για μας κήρυκα της μετανοίας, δείχνοντάς μας με έργα και λόγια πώς να την αποκτήσουμε, και υποσχέθηκε σ’ αυτούς που αποφασίζουν να τον ακολουθήσουν με υπακοή, όχι μόνο απαλλαγή από παντός.
