Μετά τον Πατριάρχη Σεβρίας Πορφύριο που αμφισβητεί ευθέως τα πρωτεία του Φαναρίου και ο δεύτεροις ισχυρός άνδρας ο μητροπολίτης Μπάτσκας Ειρηναίος σε συνενετευξή του στην εφημερίδα “Πολίτικα” κατηγορεί τον Βαρθολομαίο και ‘Παπισμό” και στηρίζει την πρωτοβουλία του Πατριαρχείου ιεροσολύμων κ.Θεόφιλου να προκαλέσει σύνοδο ορθοδόξων στο Αμάν της Ιορδανίας.Ο κ.Ειρηναίος για μιακαόμη φορά στηρίζει τις θέσεις της Ρωσικής Εκκκλησίας η οποία επιχειρεί να συνδέσει τις επιδιώξεις της με θεολογικό περιτύλιγμα.
Η συνένετευξη του κ.Ειρηναίου
Κατ’ αὐτὰς ἠκούοντο ἀναγγελίαι ἐκ τῆς Ρωσσικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων, ὅτι γίνονται σκέψεις περὶ νέας συναντήσεως τῶν ἐκπροσώπων τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, καθὼς ἦτο ἐκείνη ἡ λαβοῦσα χώραν εἰς τὸ Ἀμμάν, εἰς τὴν ὁποίαν συμμετέσχε καὶ ἡ Σερβικὴ Ἐκκλησία, ἅμα δὲ γίνεται λόγος καὶ περὶ ἐκτιμήσεως τῆς Μόσχας, ὅτι δὲν εἶναι πλέον ἀπαραίτητος ἡ πρᾶξις τῆς ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου συγκλήσεως τῶν τοιούτων συνάξεων, καθ’ ὅτι αὐτός, λόγῳ τῆς ὑπ’ αὐτοῦ ὑποστηρίξεως τῶν ἐν Οὐκρανίᾳ σχισματικῶν, ἀπώλεσε τὴν θέσιν τοῦ πρώτου μεταξὺ ἴσων. Πῶς θεωρεῖτε τὰς προσκλήσεις ταύτας, μάλιστα δὲ τὴν παρατήρησιν, ἡ ὁποία ἀφορᾷ εἰς τὸν Οἰκουμενικὸν Πατριάρχην;
Αἱ περὶ τῆς ὑπερβάσεως τοῦ ἐν λόγῳ προβλήματος συνομιλίαι εἶναι ἀναγκαῖαι. Πρέπει νὰ διεξαχθοῦν εἰς διάφορα ἐπίπεδα, ὡς διμερεῖς δηλαδὴ καὶ πολυμερεῖς συνομιλίαι, τὸ δὲ πλέον λυσιτελὲς καὶ καρποφόρον ἐπίπεδον θὰ ἦτο τὸ καθολικὸν ἤτοι πανορθόδοξον.
Τὴν πανορθόδοξον ὅμως ἐπὶ τοῦ θέματος διαβούλευσιν ἀποποιεῖται, πρὸς τὸ παρόν, ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ἐπειδὴ αὐτός, συμφώνως πρὸς τὴν ἑρμηνείαν του, ὡς ὁ κατὰ τάξιν πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, οὕτως ἢ ἄλλως ἔχει δικαίωμα νὰ ἐνεργῇ αὐτοτελῶς καὶ αὐτεξουσίως ὡς πρὸς θέματα δικαιοδοσίας καὶ αὐτοκεφαλίας τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, μὴ λαμβάνων ὑπ’ ὄψιν τὴν γνώμην των, ἔτι καὶ ὅταν ἀποτελῇ τὴν γνώμην τῆς συντριπτικῆς ἢ καὶ ἀπολύτου πλειοψηφίας.
Ἆράγε δὲν ἠχεῖ τοῦτο ὡς γνωστόν; Δυστυχῶς, ἡ τοιαύτη ἀπὸ τῶν ἀκτῶν τοῦ Βοσπόρου ρητορεία ὁμοιάζει ὑπερβολικῶς πρὸς τὴν ἐκ τῶν ὀχθῶν τοῦ ἐν Ἰταλίᾳ Τιβέρεως ποταμοῦ ρητορείαν.
„Ἡ Νέα Ρώμη“, ἡ Κωνσταντινούπολις, ἡ Βασιλεύουσα (ὅθεν παρὰ Σλάβοις Τσάριγραντ μέχρι τοῦδε), σήμερον Ἰστάνμπουλ, οἱονεὶ ἐφίεται νὰ εἶναι ἐν ἐκκλησιαστικῇ συναφείᾳ ἀντίγραφον τῆς „πρεσβυτέρας Ρώμης“, καὶ δὴ ἀντίγραφον τῆς παπικῆς της ἐκδόσεως ἐκ τῆς δευτέρας χιλιετίας τῆς χριστιανικῆς ἐποχῆς, τὴν ὁποίαν ἔκδοσιν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, καθοδηγουμένη μάλιστα ὑπὸ τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, δικαίως ἀποκληθέντος „ἡ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία“, οὐδέποτε ἄχρι τοῦ νῦν ἀπεδέχθη, εἶμαι δὲ πεπεισμένος, ὅτι οὔτε εἰς τὸ μέλλον θὰ ἀποδεχθῇ αὐτήν.
Ἔνιοι θεολόγοι τῆς Κωνσταντινουπόλεως συνηγοροῦν ἐπὶ πλέον ὑπὲρ τῆς θέσεως, ὅτι τὰς πανορθοδόξους ἢ καὶ διορθοδόξους συνόδους καὶ συνάξεις οὐδεὶς πλὴν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου δικαιοῦται κἂν νὰ συγκαλῇ.
Ἡ θέσις αὕτη, βεβαίως, οὔτε εἰς τὴν θεολογίαν οὔτε εἰς τὴν ἱστορίαν τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τεθεμελιωμένη.
Τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων τοῦ παρελθόντος αἱ πλείονες δὲν συνεκλήθησαν ὑπὸ τοῦ ἑκάστοτε πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, εἶναι δὲ γεγονός, ὅτι εἰς τὰς οἰκουμενικὰς συνόδους ὡρισμένοι πάπαι Ρώμης καὶ ὡρισμένοι πατριάρχαι Κωνσταντινουπόλεως ἐδικάσθησαν δι’ αἵρεσιν ἢ κακοδοξίαν.
Ἐὰν ἡ Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως θὰ εἶχε τῷ ὄντι οἰκουμενικὴν δικαιοδοσίαν, τὴν τοὺς πάντας περιλαμβάνουσαν, καὶ μονοπώλιον τῆς συγκλήσεως τῶν μειζόνων καὶ οἰκουμενικῶν συνόδων, μηδέποτε θὰ εἶχε συγκληθῇ ποιά τις σύνοδος, εἰς τὴν ὁποίαν πάπας τις ἢ οἰκουμενικός τις πατριάρχης θὰ ἐκάθητο είς τὸ ἐδώλιον, καὶ μάλιστα οὐχὶ ἐπὶ πειθαρχικῇ ἢ ἠθικῇ παραβάσει, ἀλλ’ ἐπὶ τῇ βαρυτάτῃ δογματικῇ παραβάσει, ἐπὶ τῇ ἀπὸ τῆς ὀρθῆς πίστεως ἀποστασίᾳ δηλονότι.
Ὅθεν ὁ πατριάρχης Ἱεροσολύμων, βάσει τοῦ κύρους του ὡς ἐπισκόπου τῆς ἁγίας πόλεως Ἰερουσαλὴμ καὶ τοῦ κύρους τῆς Ἐκκλησίας του ὡς τῆς ἀρχαιοτάτης ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, τῆς διαφυλαττούσης τὰ μέγιστα ὅσια καὶ ἱερὰ τῆς Ἁγίας Γῆς, ἔχει τὴν δυνατότητα καὶ τὸ δικαίωμα νὰ συγκαλέσῃ τοὺς ἄλλους πατριάρχας καὶ τοὺς λοιποὺς τῶν Ἐκκλησιῶν προκαθημένους χάριν τῆς ὑπερβάσεως τῶν ἀναφυέντων προβλημάτων καὶ τῆς διαφυλάξεως τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας, ἀφοῦ ὁ πρῶτος τῇ τάξει πατριάρχης δὲν θέλει νὰ συγκαλέσῃ αὐτούς.
Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο ἀντιμετωπίζομεν τὸ ἐρώτημα: ποία εἶναι ἡ φύσις τοῦ πρωτείου τοῦ πρώτου τῇ τάξει ἐπισκόπου; Πρόκειται δηλαδὴ περὶ τοῦ πρωτείου ἐξουσίας ἢ περὶ τῶν πρεσβείων τιμῆς;
Εἶναι ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης πρῶτος ex sese (ἀφ’ ἑαυτοῦ), de iure divino (κατὰ τὸ θεῖον δίκαιον), ἢ τῇ βουλήσει τῆς Ἐκκλησίας, βασιζομένῃ μάλιστα ἐφ’ ἱστορικῶν καὶ οὐχὶ αὐστηρῶς θεολογικῶν παραγόντων; Εἶναι οὗτος ὑπεράνω τῆς Συνόδου τῶν ἐπισκόπων ἢ εἶναι ὁ πρόεδρος τῆς Συνόδου, ἄρα μέλος αὐτῆς;
Ἐπὶ πάντων τῶν ἐρωτημάτων τούτων ἔχει ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μίαν μόνον ἀπάντησιν, ρητὴν καὶ μονοσήμαντον: ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ δὲν ὑπάρχει πρωτεῖον ἐξουσίας∙ ὁ τῇ τιμῇ πρῶτος ἐπίσκοπος εἶναι ὅ, τι εἶναι τῇ θελήσει τῆς Ἐκκλησίας, ἐχούσῃ ὡς προϋπόθεσιν λόγους ἱστορικούς∙ τέλος, αὐτὸς δὲν ὑπερέχει τῆς Συνόδου.
Ἐν ἑνὶ λόγῳ, αὐτὸς εἶναι primus inter pares (πρῶτος μεταξὺ ἴσων), ἐπ’ οὐδενὶ δὲ primus sine paribus (πρῶτος ἄνευ ἴσων), ὡς ἔχει ἡ καινοφανὴς νεοπαπικὴ θεωρία ὡρισμένων θεολόγων. Παρὰ πάντα τὰ προειρημένα, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης, καὶ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, ὅπως εἶναι ὁ πλήρης ἐπίσημος τίτλος του, δὲν ἔχει ἀπολέσει τὴν θέσιν (τὸ status) τοῦ ἐν μέσῳ ἴσων πρώτου ἤτοι τὸ πρωτεῖον τιμῆς.
Μάλιστα, δὲν δύναται κἂν νὰ ἀπολέσῃ αὐτὸ εἰμὴ εἴς τινα νέαν οἰκουμενικὴν σύνοδον, ἐφ’ ὅσον, ἐννοεῖται, ἡ σύνοδος αὕτη λάβῃ τυχὸν τοιαύτην ἀπόφασιν.
Τὸ πρωτεῖον τοῦτο κέκτηται αὐτὸς τῇ ἀποφάσει τῆς Δευτέρας Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἐν Κωνσταντινουπόλει, ἐν ἔτει 381, ὁ τρίτος κανὼν τῆς ὁποίας ὁρίζει: „Τὸν μέν τοι Κωνσταντινουπόλεως ἐπίσκοπον ἔχειν τὰ πρεσβεῖα τῆς τιμῆς μετὰ τὸν τῆς Ῥώμης ἐπίσκοπον, διὰ τὸ εἶναι αὐτὴν Νέαν Ῥώμην“.
Ὁ κανὼν οὗτος ἐκυρώθη καὶ ἐκραταιώθη διὰ τοῦ 28ου κανόνος τῆς ἐν Χαλκηδόνι Τετάρτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου (451) ὡς ἕπεται: „… Ὁρίζομέν τε καὶ ψηφιζόμεθα περὶ τῶν πρεσβείων τῆς ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς αὐτῆς Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ῥώμης.
Καὶ γὰρ τῷ θρόνῳ τῆς Πρεσβυτέρας Ῥώμης, διὰ τὸ βασιλεύειν τὴν πόλιν ἐκείνην, οἱ Πάτερες εἰκότως ἀποδεδώκασι τὰ πρεσβεῖα· καὶ τῷ αὐτῷ σκοπῷ κινούμενοι οἱ ἑκατὸν πεντήκοντα θεοφιλέστατοι ἐπίσκοποι τὰ ἴσα πρεσβεῖα ἀπένειμαν τῷ τῆς Νέας Ῥώμης ἁγιωτάτῳ θρόνῳ, εὐλόγως κρίναντες, τὴν βασιλείᾳ καὶ συγκλήτῳ τιμηθεῖσαν πόλιν καὶ τῶν ἴσων ἀπολαύουσαν πρεσβείων τῇ Πρεσβυτέρᾳ Βασιλίδι Ῥώμῃ, καὶ ἐν τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς ὡς ἐκείνην μεγαλύνεσθαι πράγμασι, δευτέραν μετ’ ἐκείνην ὑπάρχουσαν.“
Οὕτως – ἐπὶ τῇ βάσει κρατικῶν καὶ πολιτικῶν δεδομένων (Νέα Ρώμη, ἡ πόλις τοῦ βασιλέως καὶ τῆς συγκλήτου) καὶ οὐχὶ ἐπὶ τῇ βάσει δογματικῆς, ἐκκλησιολογικῆς ἐπιταγῆς, ὡς διατείνονται οἱ ἡμέτεροι ἀρτιφανεῖς ἀκόλουθοι τῆς ρωμαιοκαθολικῆς ἐπισήμου περὶ πρωτείου ἀντιλήψεως – εἰς μικρὰν ἐπισκοπήν, ἕδραν ἔχουσαν εἰς τὴν πολίχνην Βυζάντιον καὶ ὑπαγομένην εἰς τὴν μητρόπολιν Ἡρακλείας, ἀνεγνωρίσθη ἐπὶ τοῦ ὑψίστου ἐπιπέδου ἡ θέσις τῆς πρώτης Ἐκκλησίας τῆς Ἀνατολῆς, ἀφοῦ τὸ πρωτεῖον Ρώμης ἐπεξετάθη καὶ ἐπὶ τὴν Νέαν Ρώμην. Εἰς τὴν κρατικὴν νομικὴν θεωρίαν καὶ ἰδεολογίαν τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας ἀμφότεραι αἱ πόλεις ἐθεωροῦντο κατ’ οὐσίαν δύο ἡμίση τῆς αὐτῆς πρωτευούσης.
Ἐπεξηγῶν τὸ νόημα τοῦ πρωτείου ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, γράφει ὁ ἀείμνηστος ἐπίσκοπος Ἀθανάσιος (Γιέβτιτς), ὅτι τὸ πρωτεῖον εἰς τὴν Ἐκκλησίαν ἀναμφιβόλως ὑφίσταται, καὶ δέον, ὅπως ὑφίσταται, πλὴν ὅμως οὐδέποτε εἶναι ἐπιτρεπτὸν νὰ παραβλάψῃ τὴν καθολικὴν πληρότητα ἑκάστης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Τὸ πρωτεῖον, ἑπομένως, δὲν σημαίνει ἐξουσίαν ἐπὶ τῶν Ἐκκλησίων, ἀλλ’ οὐσιῶδες στοιχεῖον τῆς καθολικῆς των φύσεως.
Προσεπάθησα, λοιπόν, – μεθ’ ὁπόσης ἐπιτυχίας, ἀγνοῶ, – νὰ παρουσιάσω εἰς τοὺς ἀναγνώστας τῆς Πολίτικα κατὰ τὸν ὅσον γίνεται ἁπλούστερον καὶ πλέον κατανοητὸν τρόπον ἐνίας τοὐλάχιστον σπουδαιοτέρας θεολογικὰς διαστάσεις τῆς „εἰς Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν“ πίστεως ἡμῶν, τῆς πίστεως ἐκείνης, πρὸς τὴν ὁποίαν ὡσανεὶ ἡμεῖς αὐτοὶ ἀπιστοῦμεν, καθῶς ἀδυνατοῦμεν ἢ δὲν ἐπιθυμοῦμεν, περιβεβλημένοι διὰ τῆς ὀμίχλης τῆς ματαιοδοξίας, τῶν σκοπιμοτήτων, τῶν προκαταλήψεων, τῶν γεωπολιτικῶν, ἥκιστα ἐκκλησιαστικῶν, ἐπιδιώξεων καὶ ἄλλων ἀΰλων εἰδώλων, νὰ ἐνατενίσωμεν τὸ ἀνέσπερον φῶς τῆς θείας ἀληθείας, ἡ ὁποία μόνη δύναται νὰ ἀπελευθερώσῃ ἡμᾶς τῶν τραγικῶν πλανῶν καὶ παθῶν ἡμῶν.
Ἂς συνοψίσω τὴν ἀπόκρισίν μου πρὸς τὸ δεύτερον μέρος τῆς ὑμῶν ἐρωτήσεως! Ὑποδεέστερος θεσμὸς δὲν δύναται νὰ ἀμφισβητήσῃ, πολλῷ δὲ μᾶλλον νὰ ἀκυρώσῃ τὰς ἀποφάσεις τοῦ ὑψίστου θεσμοῦ. Ὁ ὕψιστος οὗτος ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ θεσμὸς εἶναι οἰκουμενικὴ σύνοδος ἤ, ἐπὶ τὸ εὐστοχώτερον, αὐτὴ αὕτη ἡ Ἐκκλησία μέσῳ τῆς οἰκουμενικῆς ἢ γενικῆς της συνόδου.
Διὸ ναὶ μὲν ἠστόχησεν ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κατὰ τὴν μὴ κανονικὴν του παρέμβασιν εἰς τὸ κανονικὸν χῶρον τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας, διὰ τῆς ὁποίας τὸ ἐν Οὐκρανίᾳ σχίσμα παρετάθη, ἐνεβαθύνθη καὶ ἐπεξετάθη καθ’ ἅπασαν σχεδὸν τὴν Ὀρθοδοξίαν, ἀλλὰ δὲν ἀπώλεσε τὸ ἐμπράγματον καὶ ὑπὸ πασῶν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἀναγνωριζόμενον πρωτεῖον τιμῆς καὶ τὰς ἐξ αὐτοῦ κανονικῶς ἀπορρεούσας ἁρμοδιότητας.
Δυστυχῶς ὅμως διεκύβευσε, κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον, παρὰ πολλοῖς τῶν ὀρθοδόξων τὸ κῦρος καὶ τὴν ἐμπιστοσύνην, τῶν ὁποίων ἔχαιρε μέχρι πρό τινος καὶ ὡς ἐκ τῆς θέσεώς του καὶ ὡς πρόσωπον.
Συναμφότερα, καὶ τὸ κῦρος δηλαδὴ καὶ τὴν ἐμπιστοσύνην, δύναται, κατὰ τὴν βαθυτάτην μου πεποίθησιν, νὰ ἀνακτήσῃ ἐν ἀκαρεῖ, – καὶ οὐ μόνον νὰ ἀνακτήσῃ, ἀλλὰ καὶ νὰ ἐπαυξήσῃ ἀνεικάστως, – ἐὰν ἀνακοινώσῃ τὸ γεγονός, ὅτι ἐγένετο θῦμα τόσον τῆς ἐκ μέρους τῶν Οὐκρανῶν σχισματικῶν παραπληροφορήσεως ὅσον καὶ τῶν σκευωριῶν τῶν οὐκρανικῶν ἀρχῶν καὶ ἐὰν ἐν συνεχείᾳ ἀποσύρῃ τὴν ἀναγνώρισιν τῆς λεγομένης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας Οὐκρανίας, ἀποκαταστήσῃ τὴν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ ἐνθαρρύνῃ τὸν πάντων πρὸς πάντας διάλογον.
Ἡ τοιαύτη χειρονομία του θὰ κατεδίκνυεν εἰς ὅλους ἀνὰ τὸν κόσμον τὸ τί ἐστι τὸ περιχόμενον τοῦ πρωτείου συμφώνως πρὸς τὴν ὀρθόδοξον ἀντίληψιν: εἶναι ἡ ἀσυμβίβαστος διακονία πρὸς τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας, ὁπότε ἡ πρωτόθρονος Ἐκκλησία ἔχει τὸν ρόλον τοῦ ἐμπνευστοῦ, τοῦ μεσολαβητοῦ καὶ τοῦ συντονιστοῦ καὶ οὐχὶ τοῦ ἀπομεμονωμένου ἐντολοδότου.
Χριστὸς ὁ Κύριος ἡμῶν διδάσκει ἡμᾶς, δι’ Ἑαυτοῦ τε καὶ διὰ τῶν λόγων Αὐτοῦ, ὅτι ὅσοι μὲν προαιρετικῶς καὶ ἐξ ἀγάπης εἶναι ἔσχατοι καθίστανται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ πρῶτοι, ὅσοι δὲ ἐφίενται νὰ εἶναι πάσῃ θυσίᾳ πρῶτοι καταντοῦν ἀφεύκτως ἔσχατοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ τε καὶ τῶν ἀνθρώπων.
Ὡς εἷς τῶν ἐπὶ ἔτη πολλὰ ταπεινῶν συνεργῶν τοῦ Παναγιωτάτου Πατριάρχου Βαρθολομαίου εἰς τὸ πεδίον τῶν διορθοδόξων καὶ πανορθοδόξων ὑποθέσεων (σὺν τοῖς ἄλλοις καὶ εἰς τὸ πεδίον τῆς ὑπερκεράσεως τοῦ ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ Βουλγαρίας σχίσματος εἰς τὴν Μεγάλην καὶ Ὑπερτελῆ Σύνοδον, τῆς ὁποίας αὐτὸς προήδρευσεν εἰς τὴν Σόφιαν καὶ ἐπετέλεσε τὸ μέγα καὶ ἱστορικὸν ἔργον τῆς θεραπείας τῶν πνευματικῶν τραυμάτων καὶ τῆς καταλλαγῆς τῶν ἀδελφῶν), λαμβάνω τὸ θάρρος – ἴσως ἀσέμνως πως, ἐν πάσῃ ὅμως περιπτώσει εἰλικρινῶς, μετ’ ἀγάπης καὶ εὐλαβείας πρὸς τὸ πρόσωπον καὶ τὸ λειτούργημα αὐτοῦ – νὰ κατακλείσω διὰ τῆς πρὸς Θεὸν κραυγῆς καὶ τῆς πρὸς αὐτόν, τὸν Οἰκουμενικὸν Πατριάρχην, ἐκκλήσεως νὰ ἀρθῇ καὶ τανῦν, ὡς ἄλλοτε, εἰς τὸ ὕψος τῆς ἀποστολῆς καὶ εὐθύνης του, νὰ ἐκτοπίσῃ πᾶσαν πέτραν σκανδάλου καὶ πάντα λίθον προσκόμματος καὶ νὰ ἐξαλείψῃ πᾶν δάκρυον ἄλγους ἕνεκα τοῦ σχίσματος καὶ πᾶν δεινοπάθημα ἕνεκα τῆς βίας τῶν σχισματικῶν εἰς τὴν Οὐκρανίαν καὶ οὐ μόνον εἰς τὴν Οὐκρανίαν. Ἐὰν βούληται, δύναται νὰ πράξῃ τοῦτο.
